Darowizna to umowa, przez którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego. Przedmiotem darowizny może być zarówno rzecz (ruchomość albo nieruchomość), jak i prawo, czy zwolnienie z obowiązku ciążącego na obdarowywanym względem darczyńcy. Wykonanie darowizny oznacza w praktyce przekazanie przedmiotu umowy (pieniędzy, pojazdu, nieruchomości, itp.).
Odwołanie darowizny wykonanej może nastąpić jedynie w przypadku wystąpienia tzw. rażącej niewdzięczności obdarowanego względem darczyńcy. Obowiązujące przepisy nie definiują tego pojęcia, jednak należy przez nie rozumieć umyślne (świadome) działania lub zaniechania obdarowanego, nasilone złą wolą i nakierowane bezpośrednio na pokrzywdzenie darczyńcy, choćby poprzez wyrządzenie krzywdy osobie mu bliskiej. Trzeba przy tym pamiętać, że „znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują drobne, umyślne zachowania obdarowanego wobec darczyńcy, przyjmujące postać zwykłych konfliktów życiowych, w szczególności konfliktów rodzinnych” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r., sygn. akt: II CKN 280/00). W literaturze przedmiotu i orzecznictwie za przykład rażącej niewdzięczności uznaje się popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych (w tym nieuzasadnione okolicznościami pozostawienie bez pomocy w chorobie lub innej trudnej sytuacji życiowej), naruszenie godności osobistej ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze.
Przepisy kodeksu cywilnego na odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności przewidują termin jednego roku. Po upływie tego okresu uprawnienie do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności wygasa. Początek wspomnianego terminu przypada na dzień, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Odwołanie darowizny powinno nastąpić poprzez złożenie pisemnego oświadczenia, tak, aby obdarowany mógł zapoznać się z jego treścią. Zaleca się zatem, by oświadczenie o odwołaniu darowizny nadać listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru albo wręczyć obdarowanemu za pokwitowaniem. Nie ma szczególnych wytycznych co do treści oświadczenia. Istotne jest, by z jego treści wynikało, że darczyńca odwołuje darowiznę. W celu uniknięcia wątpliwości, warto wskazać o jakiej darowiźnie jest mowa, np.: poprzez doprecyzowanie daty lub przedmiotu umowy. Na wypadek kwestionowania przez obdarowanego zaistnienia przesłanki rażącej niewdzięczności, można już w treści oświadczenia podać przyczyny odwołania darowizny. Nie jest to konieczne, może się jednak okazać przydatne na potrzeby ewentualnego sporu sądowego.
Skuteczne złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny oznacza, że dotychczasowy darczyńca staje się na powrót właścicielem darowanej rzeczy.
radca prawny Marzena Dyduch