Ustawą nowelizującą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) zostały wprowadzone istotne zmiany m.in. w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym (Dz.U. z 2005 r. nr 167 poz. 1398 z późn. zm.). Prawidłowe stosowanie przepisów dotyczących kosztów sądowych oraz znajomość aktualnie obowiązujących w tym zakresie przepisów warunkuje możliwość dochodzenia roszczeń w procesie, skuteczność obrony swoich praw przez pozwanych jak również rozpoznawanie i załatwianie spraw z zakresu prawa cywilnego i prawa rodzinnego przez wnioskodawców i uczestników postępowania sądowego nieprocesowego. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie najbardziej istotnych zmian z punktu widzenia beneficjentów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Zgodnie z art. 4 w zw. z art. 15 i 17 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw nowelizującej przepisy w zakresie kosztów sądowych w sprawach cywilnych, nowo obowiązujące przepisy co do zasady weszły w życie z dniem 21 sierpnia 2019 r. Przy czym w sprawach wszczętych i niezakończonych do dnia 20 sierpnia 2019 r. przepisy ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą, stosuje się wyłącznie do pism i wniosków podlegających opłacie, wnoszonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy oraz do wydatków powstałych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.
Pierwszą istotną kwestią z punktu widzenia beneficjenta punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jest wprowadzenie opłaty stałej (art. 25b ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym) w kwocie 100 złotych pobieranej od wniosku o doręczenie orzeczenia (w szczególności wyroku, nakazu zapłaty lub postanowienia) albo zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia. Przy czym w przypadku wniesienia środka zaskarżenia (w szczególności apelacji, zażalenia, zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, sprzeciwu od wyroku zaocznego i skargi na orzeczenie referendarza sądowego) opłatę uiszczoną od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zalicza się na poczet opłaty od środka zaskarżenia, zaś ewentualna nadwyżka nie podlega zwrotowi.
Drugą bardzo ważną zmianę wprowadzono w zakresie opłat w sprawach o prawa majątkowe (art. 13 i 13a ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym). I tak zgodnie z nowymi przepisami pobiera się od pisma (pozwu) opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej: do 500 złotych – w kwocie 30 złotych; ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych; ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych; ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych; ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych; ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych; ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych. Z kolei w sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma (pozwu) opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych. Dodatkowo w sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych od strony będącej konsumentem lub osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rodzinne przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 złotych została wprowadzona opłata stała w kwocie 1000 złotych.
Natomiast została nadal utrzymana w mocy wysokość opłat stałych za stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie w wysokości 2.000 złotych (art. 40 ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym) oraz od pozwu o rozwód i od pozwu o separację w kwocie po 600 złotych (art. 26 sut. 1 pkt 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym), a także od skargi na czynności komornika w kwocie 50 zł (art. 25 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym). W przypadku zaś wniosku o stwierdzenie nabycia spadku opłata stała uległa podwojeniu z dotychczasowej kwoty 50 zł do nowej kwoty 100 zł (art. 49 ust.1 pkt.1 ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu sądowym cywilnym).
Na zakończenie należy wskazać, iż konsekwencją nie uiszczenia należnej opłaty, jest nie podjęcie przez Sąd wnioskowanej przez stronę bądź uczestnika czynności (art. 1262 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Szczególnie groźne jest to w sytuacji obowiązku uiszczania opłaty od pisma wnoszonego w terminach ustawowych (w szczególności dotyczy to wniosku o uzasadnienie orzeczenia oraz pism zawierających środki zaskarżenia). W tym przypadku dojść bowiem może do odrzucenia nieopłaconych pism bez ich merytorycznego rozpoznania przez sąd.
adw. Owidiusz Mazurkiewicz