Ustawą nowelizującą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) zostały wprowadzone istotne zmiany m.in. w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43 poz. 296 z późn. zm.). Poznanie i prawidłowe stosowanie nowych przepisów procedury cywilnej może mieć duże znaczenie w prawidłowym i skutecznym dochodzeniu roszczeń w procesie. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie najważniejszych zmian dotyczących inicjowania procesu cywilnego z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa prawnego beneficjentów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Zgodnie z art. 1 w zw. z art. 17 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw nowelizującej nowo obowiązujące przepisy w zakresie postępowania sądowego cywilnego co do zasady weszły w życie z dniem 7 listopada 2019 r. Celem wprowadzonych zmian w tym zakresie było m.in. przyspieszenie postępowania sądowego oraz jak najszybsze rozpoznawanie spraw przez sąd, co w ostatnich latach stanowi istotny problem dla stron postępowania dążących zazwyczaj do jak najszybszego uzyskania rozstrzygnięcia sporu przed sądem.
Jedna z istotnych zmian dotyczy szybkości postępowania na etapie inicjowania postępowania rozpoznawczego w procesie. Zgodnie z art. 206 Kodeksu postępowania cywilnego przewodniczący i sąd podejmują czynności w sprawie tak, aby przebiegły zgodnie z planem rozprawy, a jeżeli planu nie sporządzono – w najwcześniejszych możliwych terminach. Przy czym przewodniczący wyznacza terminy posiedzeń w sprawie zgodnie z planem rozprawy, a jeżeli planu nie sporządzono – najwcześniejsze możliwe terminy. Nowo powołana instytucja planu rozprawy została uregulowana w art. 208 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem w oparciu o plan rozprawy przewodniczący wydaje zarządzenia mające na celu przygotowanie rozprawy, w szczególności poprzez: wezwanie strony do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez pełnomocnika, zażądanie od państwowej jednostki organizacyjnej lub jednostki organizacyjnej samorządu terytorialnego znajdujących się u niej dowodów, jeżeli strona sama dowodów tych otrzymać nie może, wezwanie na rozprawę wskazanych przez strony świadków lub biegłych, zarządzenie przedstawienia przedmiotów oględzin lub dokumentów, w szczególności ksiąg i planów (przy czym przewodniczący składu może zarządzić oględziny jeszcze przed rozprawą – art. 208 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego).
Należy podkreślić, że ustawodawca w zakresie szybkości postępowania znacznie wzmocnił pozycję procesową przewodniczącego składu orzekającego (sądu). Został w związku z tym wprowadzony nowy przepis art. 2061 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim sąd przygotowuje rozprawę tak, aby nie było przeszkód do rozstrzygnięcia sprawy już na pierwszym posiedzeniu wyznaczonym na rozprawę. Natomiast więcej posiedzeń niż jedno wyznacza się wyjątkowo tylko w razie konieczności, zwłaszcza gdy przeprowadzenie wszystkich dowodów na jednym posiedzeniu nie jest możliwe. W takim przypadku posiedzenia powinny odbywać się w kolejnych dniach, a jeżeli nie jest to możliwe – tak, aby upływ czasu pomiędzy kolejnymi posiedzeniami nie był nadmierny.
Przedstawione powyżej przepisy dotyczące szybkości postępowania cywilnego stanowią istotną zmianę i novum w polskim procesie cywilnym. Upodobniają po części w tym zakresie polską procedurę cywilną z procedurą istniejącą w anglosaskim systemie prawnym. Wprowadzone zmiany przepisów mają służyć istotnemu przyspieszeniu rozpoznawania spraw cywilnych przed sądem. Czy przyniosą one zamierzone i zakładane przez ustawodawcę w tym zakresie cele, najbliższe miesiące i lata pokażą. Na pewno nowo wprowadzone przepisy budzą nadzieje na istotne przyspieszenia rozpoznawania przed sądem spraw cywilnych, na etapie postępowania w pierwszej instancji sądowej.
Adw. Owidiusz Mazurkiewicz