Analizując pojęcie tzw. przemocy domowej należy wskazać, że charakteryzuje się ona jednorazowym lub powtarzającym się umyślnym działaniem lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych (małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu) oraz innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących.
Może być to zarówno przemoc psychiczna (brak szacunku, wyzwiska, poniżanie itp.) jak i fizyczna (szarpanie, bicie, kopanie, odpychanie, krępowanie itp.)
Zgodnie bowiem z przepisami ustawy karnej art. 207 § 1, 1a, 2, 3 k.k.:
- 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
- 1a. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
- 2. Jeżeli czyn określony w § 1 lub 1a połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
- 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1-2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Podstawowym dobrem chronionym przez ten przepis są podstawowe zasady współżycia w rodzinie.
Aspekt społeczny ochrony rodziny przy przestępstwie znęcania się wynika z faktu, że rodzina jest podstawową komórką społeczną. To od jej prawidłowego funkcjonowania zależy pożądany układ współżycia między poszczególnymi grupami ludzi. Znęcanie natomiast, z całą pewnością uderza w całość rodziny, utrudniając lub wręcz uniemożliwiając jej rozwój przez wychowanie dzieci i zapewnienie należytej opieki rodzicom.
W kontekście przestępstwa znęcania takie działania sprawcy przemocy muszą wykazać się wieloczynowością tzn. muszą trwać przez pewien czas i być powtarzalne, choć w bardzo specyficznych sytuacjach dopuszcza się aby to jednorazowe zachowanie sprawcy zazwyczaj bardzo brutalne dotkliwe dla pokrzywdzonego zostało uznane za znęcanie się.
Katalog tych zachowań jest otwarty i wymaga każdorazowej wnikliwej oceny stanu faktycznego.
O uznaniu za znęcanie się zachowania sprawiającego ból fizyczny lub dotkliwe cierpienia moralne (psychiczne) decyduje ocena obiektywna, nie zaś subiektywne odczucie pokrzywdzonego (ofiary przemocy).
W stosunku do oceny zachowania sprawcy to jest one nakierowane na wyrządzenie krzywdy zarówno psychicznej jak i/lub fizycznej.
Oznacza to, że sprawca działa umyślnie tj. chce wywołać określny skutek u osoby pokrzywdzonej.
Zachowania te mogą występować samoistnie lub łącznie. Do poniesienia odpowiedzialności karnej wystarczy bowiem, aby sprawca wyczerpał swoim zachowaniem jedną z tych form przemocy.
Z uwagi na specyfikę występowania tego przestępstwa (przemoc domowa) najczęściej występuje więcej niż jedna osoba pokrzywdzona.
Ofiarami przestępstwa znęcania są zazwyczaj wszyscy domownicy tj. małżonek i dzieci a nierzadko również inne osoby wspólnie zamieszkujące jak np. rodzice, teściowie, rodzeństwo itp.
Cechą powszechną jest również okoliczność, że przestępstwo to popełniane jest pod wpływem alkoholu lub innych środków psychoaktywnych co tylko wzmaga dolegliwość wobec osób pokrzywdzonych z uwagi na nasiloną skalę zachowań agresywnych sprawcy działającego w takim stanie.
Należy podkreślić, że skutkiem przestępstwa znęcania jest zazwyczaj rozerwanie wszelkich więzi rodzinnych co oprócz grożącej odpowiedzialności karnej zazwyczaj nieodzownie łączy się z wystąpieniem kwestii prawnorodzinnych tj. rozwodem, eksmisją, ograniczeniem w sferze władzy rodzicielskiej, kwestiami alimentacyjnymi, itp.
Reasumując należy wskazać, że przestępstwo znęcania się jest działaniem ze wszech miar destrukcyjnym i niesie ze sobą szkody zarówno dla osób pokrzywdzonych ale również wpływa na społeczeństwo poprzez funkcjonalnie rodzin rozbitych, w których małoletnie dzieci mają określone deficyty wychowawcze.
Adwokat Paweł Zagajski