DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNEJ W ŚWIETLE USTAWY
Z DNIA 6 WRZEŚNIA 2001 R. O DOSTĘPIE DO INFORMACJI PUBLICZNEJ
(stan prawny na dzień 30.11.2018)
Pośród zagadnień prawnych często występujących w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej istotne znacznie w ostatnim okresie nabiera problematyka dostępu do informacji publicznej. Państwo (a obecnie władze publiczne: państwowe i samorządowe) działające poprzez swój aparat urzędniczy od zawsze wzbraniało obywatelom dostępu do informacji o swoich działaniach. Jednakże rozprzestrzenianie się w ostatnich dziesięcioleciach idei wolności i praw obywatelskich, a zwłaszcza wynikającej z zasady demokratycznego państwa prawnego zasady jawności i przejrzystości działań władzy publicznej wymusiły istotną zmianę sposobu postępowania w tym zakresie. Konsekwencją tego było uchwalenie przepisów regulujących kwestię dostępu do informacji, przede wszystkim zawartych w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, dalej: u.d.i.p. (Dz.U. z 2001 r. Nr 112 poz. 1198, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1330, 1669).
Informację publiczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.i.p. stanowi każda informacja o sprawach publicznych. Jednocześnie zgodnie z art. 1 ust. 3 u.d.i.p. informacją publiczną nie są informacje znajdujące się w: Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych, Krajowym Rejestrze Karnym, Krajowym Rejestrze Sądowym, Rejestrze Zastawów oraz Rejestrze Należności Publicznoprawnych.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 u.d.i.p. każdemu przysługuje, prawo dostępu do informacji publicznej, przy czym od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego. Jednocześnie jak stanowi art. 7 ust. 2 u.d.i.p. dostęp do informacji publicznej jest co do zasady bezpłatny.
Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do: uzyskania informacji publicznej, wglądu do dokumentów urzędowych, dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów oraz uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych (art. 3 u.d.i.p.), przy czym obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne jak również inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności: organy władzy publicznej, organy samorządów gospodarczych i zawodowych oraz podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego (art. 4 ust. 1 pkt. 1 u.d.i.p.).
Podsumowując ta instytucję prawną należy podkreślić, iż stanowi ona istotny czynnik bezpośredniej kontroli wykonywanej przez Suwerena (obywateli) w stosunku do władzy publicznej. Jest również ważnym elementem wykorzystywanym przez obywateli oraz inne osoby i podmioty celem dochodzenia i egzekwowania swoich praw. Stanowi również jeden z podstawowym czynników wpływających na większą transparentność działań organów władzy publicznej.
Adwokat Owidiusz Mazurkiewicz