Dnia 14 kwietnia 2015 roku Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku (sygn. akt P 45/12) orzekł, iż z dniem 1 sierpnia 2016 roku przepisy dotyczące bankowego tytułu egzekucyjnego tj. art. 96 ust. 1 oraz art. 97 ust. 1 ustawy Prawo bankowe tracą moc obowiązującą. Trybunał uznał, że przepisy te są niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, a mianowicie naruszają zasadę równości obywatela wobec prawa. Wobec wyroku Trybunału Konstytucyjnego przytoczone przepisy zostały uchylone. Od tamtej pory banki nie mają już uprawnień do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych, a aby zabezpieczyć swoje wierzytelności muszą uciekać się do korzystania z innych form zabezpieczenia. Należy jednak wspomnieć, że bankowe tytuły egzekucyjne wydane przed datą uchylenia przepisów prawa bankowego i opatrzone przez sąd klauzulą wykonalności, nadal mogą stanowić podstawę egzekucji.
Jak sama nazwa wskazuje – bankowy tytuł egzekucyjny to tytuł egzekucyjny wystawiany przez bank i będący podstawą prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez komornika. Dokument ten jest zabezpieczeniem dla wystawiającego banku, gdyż stwierdza istnienie wierzytelności wobec osoby, która dokonuje z nim czynności bankowych. W przypadku niewywiązania się klienta z umowy zawartej z bankiem, może on na podstawie wystawionego bankowego tytułu egzekucyjnego dochodzić swoich roszczeń.
Okres przedawnienia nie jest jednakowy dla wszystkich tytułów egzekucyjnych. Istotne dla poruszanego tematu są w szczególności art. 125 § 1 oraz art. 118 kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 125 § 1 ,, Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie
o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu”. W myśl przytoczonego przepisu ogólny dziesięcioletni termin przedawnienia dotyczy roszczeń zasądzonych prawomocnym wyrokiem, postanowieniem lub nakazem zapłaty wydanym przez Sąd. Wierzyciel ma więc dziesięć lat na dochodzenie swojego roszczenia względem dłużnika. Po upływie tego okresu roszczenie majątkowe ulega przedawnieniu i dłużnik może uchylić się od jego zaspokojenia na podstawie art. 117 § 2 kodeksu cywilnego, który stanowi: ,,Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne”.
Jak jednak wspomniano wcześniej, okres przedawnienia nie jest taki sam dla każdego tytułu egzekucyjnego. Ustawodawca wprowadza jeszcze jeden termin – trzy lata. Obwarowany jest on jednak warunkami, które musi spełniać dane roszczenie. W myśl art. 118 kodeksu cywilnego ,,Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata”. Z przytoczonego przepisu wynika, iż trzyletni termin przedawnienia przysługuje roszczeniom o świadczenia okresowe oraz roszczeniom związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej. W przypadku bankowego tytułu egzekucyjnego termin przedawnienia wynosi więc trzy lata, gdyż roszczenie związane jest w tym przypadku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ponadto bankowy tytuł egzekucyjny nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej, nie jest prawomocnym orzeczeniem Sądu i nie jest tożsamy z tytułami wymienionymi w art. 125 § 1, stąd nie kwalifikuje się na dziesięcioletni okres przedawnienia. Potwierdzenie trzyletniego okresu przedawnienia bankowego tytułu egzekucyjnego można znaleźć również w orzecznictwie. Stanowisko takie wyraził między innymi Sąd Apelacyjny w Katowicach, który w wyroku z dnia 24 listopada 2011 r. w sprawie o sygn. akt V ACa 572/11, toczącej się pomiędzy bankiem BGŻ, a kredytobiorcą stwierdził, iż ,, nie można w niniejszej sprawie mówić o terminie przedawnienia 10-letnim. Dochodzone roszczenie jest przecież stwierdzone bankowym tytułem egzekucyjnym, a nie prawomocnym orzeczeniem Sądu. Roszczenie wierzyciela z tytułu kredytu względem kredytobiorcy uległo zatem przedawnieniu z chwilą upływu trzyletniego terminu przedawnienia. Do tej wierzytelności zastosowanie znajduje art. 118 kc w części regulującej przedawnienie roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Kredytodawca (bank BGŻ) jest bowiem niewątpliwie przedsiębiorcą, którego działalność gospodarcza polega na udzielaniu kredytów”. Wyrok Sądu Apelacyjnego nie pozostawia wątpliwości, co do omawianego okresu przedawnienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Bezsprzecznie jest to termin trzech lat. Podobne stanowisko wyrażone zostało również przez Sąd Najwyższy w wyrokach z 10 października 2003 r. w sprawie o sygn. akt II CK 113.02 oraz z 30 stycznia 2007 r. o sygn. IV CSK 356/06. Bieg trzyletniego terminu przedawnienia bankowego tytułu egzekucyjnego rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez wierzyciela, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby wierzyciel podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
Omawiając zagadnienie przedawnienia bankowego tytułu egzekucyjnego, warto również przytoczyć art. 123 § 1 stanowiący, iż bieg terminu przedawnienia przerywa także uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Zgodnie z tym, zawarta z bankiem ugoda lub prośba dłużnika o rozłożenie długu na raty jest uznaniem długu, a co za tym idzie – przerywa bieg przedawnienia.
radca prawny Przemysław Szpik