Testament holograficzny – zasady sporządzania
Testament holograficzny jest zaliczany wolą ustawodawcy do tak zwanych testamentów zwykłych. Jest on, obok testamentu w formie aktu notarialnego, jedną z najczęściej wybieranych form rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Zgodnie z 949 § 1 kodeksu cywilnego (dalej k.c.) Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Analizując kolejno przesłanki sporządzenia testamentu holograficznego, należy wskazać, iż:
Testament powinien być w całości sporządzony pismem ręcznym.
Jakkolwiek w dobie XXI wieku można uznać to za swoisty archaizm, niemniej nie ma możliwości sporządzenie ważnego testamentu holograficznego przykładowo na komputerze i opatrzenie go kolejno własnoręcznym podpisem. Rozwiązania przyjęte przez ustawodawcę jest mało intuicyjne. W zasadzie wszyscy przyzwyczailiśmy się, że umowy, pisma, decyzje organów czy nawet wyroki sadów są sporządzane w formie elektronicznej, a kolejno drukowane i podpisywane. Na chwilę obecną, sporządzenie testamentu w powyższy sposób nie odniosłoby jednak skutku prawnego.
Z praktycznego punktu widzenia, należy również podkreślić, iż nie ma znaczenia język w jakim sporządzono testament. Dla jego ważności, nie ma konieczności jego spisania w języku polskim. Może być to dowolny, znany spadkodawcy język.
Warto również zaznaczyć, iż jakkolwiek literalna wykładnia przepisu mogłaby prowadzić do stwierdzenia, że testament ma być spisany ręczenie, niemniej w doktrynie słusznie dopuszcza się możliwość jego sporządzenia przez kalekę na przykład nogą, ustami czy protezą.[ Gudowski Jacek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, wyd. II, wyd. Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2017]
Testament musi zostać własnoręcznie podpisany
Podpis pod testamentem powinien zasadniczo składać się z imienia i nazwiska testatora. Może także ograniczyć się tylko do nazwiska.
Wiele osób posiada jednak charakterystyczny dla siebie sposób podpisu. Jak wskazuje się w judykaturze, nazwisko w formie skróconej może być uznane za ważny podpis pod testamentem holograficznym jedynie wówczas, gdy spadkodawca posługiwał się zwykle takim skrótem i gdy skrót ten nie ogranicza się jedynie do inicjałów lub zarysu kreski. Ponadto musi on być na tyle dokładny, aby każdy, kto znał nazwisko spadkodawcy, mógł je odczytać [uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego – zasada prawna z dnia 28 kwietnia 1973 r., III CZP 78/72, OSNCP 1973, nr 12, poz. 207]
Testament powinien zawierać datę jego sporządzenia
Kolejnym wymogiem stawianym przez ustawę jest opatrzenie testamentu datą. Należy przyjąć, iż samo umiejscowienie daty czy sposób jej redakcji, pozostaje bez znaczenia. Dopuszcza się podanie daty w sposób opisowy lub nawet w odniesieniu do pewnego wydarzenia, o ile nie powoduje to wątpliwości co do sposobu jej określenia. Data może być również podana na początku testamentu, jak i na jego końca. Możliwe jest również jej wpisanie w samej treści testamentu. Zaakcentowania wymaga dodatkowo fakt, iż w przeciwieństwie do pozostałych elementów testamentu, brak daty nie zawsze pociąga za sobą nieważności całego testamentu. Zgodnie z art. 949 § 2 k.c. brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
radca prawny Marzena Dyduch