Zostałeś prawomocnie skazany na karę bezwzględnego pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania czyli bez tzw. „zawiasów”? Obawiasz się, że będziesz musiał „odsiedzieć” wymierzoną Ci karę w więzieniu? Otóż jest nadzieja, że tak się nie stanie, gdyż skazanie na bezwzględną karę pozbawienia wolności nie zawsze musi skutkować osadzeniem w zakładzie karnym. Ustawodawca przewidział, że jeśli spełniasz określone warunki, możesz zwrócić się do właściwego sądu penitencjarnego z wnioskiem o udzielenie Ci zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego zwanego powszechnie „bransoletką”. W Krakowie wnioski te rozpoznaje Sąd Okręgowy, a ściślej rzecz biorąc V Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych. Jeżeli nie chcesz trafić do zakładu karnego zaraz po uprawomocnieniu się Twojego wyroku, możesz także ubiegać się o odroczenie wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, ale jest to odrębna procedura, która nie zostanie omówiona w niniejszym wpisie.
Podkreślenie wymaga fakt, iż obecnie zarówno złożenie wniosku o dozór elektroniczny, jak i późniejsze odbywanie kary w tym systemie nie pociąga za sobą żadnych kosztów dla skazanego. Co istotne, o tę bezpłatność nie trzeba się w żaden sposób ubiegać, ponieważ wynika ona z ustawy.
Niestety nie każdy skazany może skorzystać z dobrodziejstwa wykonania orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Instytucja ta została uregulowana w odrębnym oddziale kodeksu karnego wykonawczego – tj. oddziale 2a od art. 43la do art. 43ln.
Zatem abyś mógł w ogóle pomyśleć nad złożeniem wniosku w przedmiocie zezwolenia na odbycie swojej kary w systemie dozoru elektronicznego musisz spełniać łącznie następujące warunki:
– orzeczona wobec Ciebie kara nie przekracza 1 roku i nie zostałeś uznany za tak zwanego wielokrotnego recydywistę, czyli inaczej mówiąc w stosunku do Twojej osoby nie zaszły warunki przewidziane w art. 64 § 2 kodeksu karnego. Karę w warunkach dozoru mogą zatem odbywać osoby skazane na maksymalnie 12 miesięcy pozbawienia wolności – nawet jeśli jest to wymiar tak zwanej kary łącznej.
– będzie to wystarczające do osiągnięcia celów kary – formułując wniosek musisz przekonać Sąd, że Twoja resocjalizacja będzie skuteczna bez konieczności umieszczania Cię w zakładzie karnym, a ponadto, że umieszczenie Cię w nim zaszkodzi Twojemu funkcjonowaniu w społeczeństwie. W tym miejscu zwracam uwagę na jeszcze jeden warunek, bez spełnienia którego Sądy nie są skłonne godzić się na odbycie kary w systemie dozoru, a mianowicie posiadanie stałego zatrudnienia. Jest rzeczą niezwykle istotną, abyś w chwili składania wniosku był osobą zatrudnioną – nawet w niepełnym wymiarze czasu pracy, bądź to na podstawie umowy o pracę, bądź też umowy cywilnoprawnej, albowiem w przeciwnym wypadku Twoje szanse na uzyskanie zgody Sądu na dozór będą marginalne. Jeśli do tej pory nie pracowałeś, lub pracowałeś dorywczo bądź „na czarno”, postaraj się przekonać swojego pracodawcę, aby zgodził się zawrzeć z Tobą jakąkolwiek umowę w tym względzie, którą będziesz mógł przedstawić w Sądzie. Dalej możesz wskazać Sądowi, że osadzenie Cię w zakładzie karnym przyniesie jedynie negatywne skutki w Twoim życiu i doprowadzi Cię do utraty zatrudnienia niwecząc cały dotychczasowy wysiłek na drodze resocjalizacji, a ponadto np. uniemożliwi regularne kontakty z rodziną oraz narazi Skarb Państwa na zupełnie niepotrzebne koszty.
– musisz posiadać określone miejsce stałego pobytu – warunek klarowny nie wymagający w zasadzie dodatkowego komentarza. Zwracam uwagę, że nie chodzi w tym miejscu o posiadanie zameldowania pod konkretnym adresem w rozumieniu administracyjnym, ale o faktyczne stałe zamieszkiwanie i przebywanie w konkretnym miejscu, które jest Twoim „domem” i centrum życiowym.
– jeżeli posiadasz opisane wyżej miejsce stałego pobytu, ale razem z Tobą zamieszkują tam jakieś inne osoby pełnoletnie (rodzice, rodzeństwo, dzieci, lub inne osoby obce z którymi nie jesteś spokrewniony np. najemcy), to musisz uzyskać od nich wszystkich pisemną zgodę, obejmującą też umożliwienie podmiotowi dozorującemu przeprowadzanie czynności kontrolnych. Redagujesz wówczas krótkie oświadczenie, w którym wymieniasz wszystkich pełnoletnich domowników, gdzie zgodnie oświadczą, że wyrażają zgodę na Twoje przebywanie razem z nimi pod wspólnym adresem na czas wykonywania kary pozbawienia wolności. Oświadczenie to powinni podpisać wszyscy wymienieni w nim pełnoletni domownicy – następnie załączasz je do wniosku głównego.
– ostatnim warunkiem jest to, aby odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stały na przeszkodzie warunki techniczne. Chodzi o to, aby system monitorujący – który zostanie zamontowany w Twoim jeżeli Sąd wyrazi zgodę na dozór, a składający się z przenośnego nadajnika jaki będziesz nosił na nodze lub przegubie dłoni oraz urządzenia stacjonarnego w domu – był w zasięgu centrali monitorowania, która dokładnie rejestruje przebieg kary (urządzenia te będą kontrolować w szczególności czy przebywasz w miejscu które sąd wyznaczył do odbywania kary, w godzinach wyznaczonych przez Sąd). W toku rozpoznawania Twojego wniosku, Sąd zleci odpowiednim organom, aby skontrolowały i sprawdziły, czy we wskazanym przez Ciebie miejscu stałego pobytu systemu dozoru będzie mógł działać, mówiąc w skrócie – czy będzie miał zasięg.
– ostatnim dodatkowym warunkiem, aby Sąd mógł udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest to, aby względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiały za potrzebą osadzenia Cię w zakładzie karnym.
Istotnym załącznikiem do wniosku o udzielenie zezwolenia na dozór jest także oświadczenie Twojego pracodawcy, z którego wynikać będą godziny oraz dni tygodnia i miejsce w jakim świadczysz swoją pracę. Każde oddalenie się od swojego miejsca zamieszkania na pewną odległość jest bowiem odnotowywane przez centralę monitorowania, a zatem Sąd musi wiedzieć w jakich godzinach i gdzie będziesz przebywał celem wykonywania obowiązków zawodowych – aby nie zostało to uznane za naruszenie warunków dozoru.
Sam wniosek o dozór elektroniczny powinien także zawierać oznaczenie sądu, który wydał w Twojej sprawie wyrok skazujący, a także sygnaturę akt tego sądu (np. II K 43/18).
WAŻNE: Pamiętaj, że samo złożenie wniosku o dozór elektroniczny nie wstrzymuje automatycznie wykonania orzeczonej wobec Ciebie kary. Może zatem dojść do takiej sytuacji, w której złożyłeś przedmiotowy wniosek, a kilka tygodni później dostałeś wezwanie tzw. „bilet” do stawienia się w wyznaczonym zakładzie karnym (gdyż Sąd penitencjarny nie zdążył jeszcze zająć się Twoją sprawą). Aby zminimalizować zaistnienie takiego stanu rzeczy, powinieneś wraz ze złożeniem wniosku o dozór do właściwego Sądu penitencjarnego, złożyć też na podstawie art. 9 k.k.w. osobny nie podlegający opłatom wniosek o wstrzymanie orzeczonej wobec Ciebie kary pozbawienia wolności do Sądu I instancji, który wydał wyrok w Twojej sprawie. Radzę także, aby podobny wniosek zawrzeć również na wszelki wypadek już w samym wniosku o dozór (w jego treści), albowiem niektóre Sądy I instancji nie uznają swojej właściwości co do rozpoznania takiego wniosku o wstrzymanie wykonania kary i przekazują go do sądów penitencjarnych. Warto również po złożeniu wniosku o dozór zadzwonić do Wydziału Karnego Sądu w którym zostałeś skazany i poinformować o tym, że ubiegasz się o dozór elektroniczny, co być może pozwoli nieco spowolnić procedurę wykonania kary.
Pamiętaj aby w terminie 7 dni od rozpoczęcia kary skontaktować się z przydzielonym Ci kuratorem zawodowym i pozostawać w miejscu odbywania kary w czasie, jaki został określony w postanowieniu sądu – nie możesz wychodzić z domu, chyba że sąd lub kurator zawodowy wyda Ci odpowiednią zgodę (albo wychodzisz aby świadczyć pracę). Jest bowiem niezwykle ważne aby ściśle przestrzegać warunków dozoru. Kodeks karny wykonawczy wskazuje bowiem na przesłanki, których zaistnienie „może” spowodować uchylenie zezwolenia, lub wręcz obliguje Sąd do wydania takiego rozstrzygnięcia – wtedy resztę kary spędzisz w zakładzie karnym. Ma to istotne znaczenie, bowiem każdorazowa ocena sytuacji, która spowodowała niepowrócenie do miejsca odbywania kary pozwala na stwierdzenie, czy zaistniały ważne powody, które uniemożliwiły dotarcie przez nas na czas do wyznaczonego przez sąd miejsca.
radca prawny Piotr Madej