Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego Sąd może przyznać temu czyje dobro osobiste zostało naruszone odpowiednią sumę zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zdrowie, godność, cześć, dobre imię to jedne z podstawowych dóbr osobistych podlegających ochronie prawa cywilnego. Dotyczą one sfery osobowości, która konkretyzuje się w poczuciu własnej wartości człowieka i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi. Naruszenie tych dóbr polega m.in. na naruszeniu nietykalności cielesnej, ubliżeniu komuś lub obraźliwym zachowaniu wobec niego, obrażeniu kogoś. Bezprawne jest każde działanie naruszające dobro osobiste. Przesłanką przyznania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 KC jest wina sprawcy naruszenia dobra osobistego.
Naruszenie nietykalności cielesnej jest kwalifikowane jako naruszenie dobra osobistego, a tym samym stanowi podstawę żądania o zadośćuczynienie formułowanego w oparciu o przepis art. 448 k.c. Zgodnie z tym przepisem „w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się”.
Okoliczność, iż Sąd karny odstąpił od wymierzenia kary nie pozbawia pokrzywdzonego prawa do ochrony naruszonego dobra, nie wyłącza bowiem bezprawności działania sprawcy naruszenia. Byłoby sprzeczne z zasadami społecznego współżycia nieudzielenie ochrony dobru naruszonemu, lecz tolerowanie – przez odmowę udzielenia tej ochrony – bezprawności postępowania (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 1977 r., sygn. akt I CR 184/77 (…) oraz z dnia 24 stycznia 2000 r., sygn. akt III CKN 553/98).
Naprawienie krzywdy poprzez przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. ma dwie funkcje kompensacyjna i represyjno- prewencyjną. Takie okoliczności towarzyszące wyrządzeniu krzywdy, jak rozmiar i intensywność doznań krzywdy są charakterystyczne dla funkcji kompensacyjnej zadośćuczynienia, natomiast takie okoliczności, które nie są związane z subiektywnymi, ale potwierdzonymi przez sąd odczuciami psychicznymi i moralnymi pokrzywdzonego, a także ewentualnie z oceną Sądu co do stopnia negatywnego odbioru czynu przez społeczeństwo jak i stopień i intensywność zawinienia osoby wyrządzającej krzywdę są charakterystyczne dla funkcji prewencyjno – represyjnej. Funkcja kompensacyjna zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę moralną ma znaczenie podstawowe. To powoduje, iż Sąd po zbadaniu, czy krzywda miała miejsce w następstwie naruszenia dobra osobistego, jaki był jej rozmiar ze względu na krąg odbiorców oraz skutki czy możliwe jest jej naprawienie w drodze niepieniężnej oraz czy zachodzi potrzeba jej naprawienia w postaci zadośćuczynienia pieniężnego – obowiązany jest ustalić jaka kwota byłaby odpowiednia w tym zakresie. Funkcja prewencyjno – represyjna nie może wypierać funkcji kompensacyjnej zadośćuczynienia, lecz ją jedynie uzupełniać „wzbogacać” o wymiar ogólno – społeczny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15.07.2015r sygn. akt I ACa 202/15, Legalis nr 1303817).
Reasumując wysokość zasądzonego przez Sąd zadośćuczynienia powinna spełnić zarówno cele kompensacyjne związane z naprawieniem krzywdy jakiej doznał pokrzywdzony w wyniku naruszenia nietykalności cielesnej przez sprawcę jak i cele represyjno – prewencyjne uzmysławiające sprawcy konieczność postępowania zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym. Zadośćuczynienie winno być przyznane nawet wtedy, gdy Sąd karny odstąpił od wymierzenia sprawcy kary.
Adw. Edyta Zubrzycka