Sąd orzekający rozwód ustala z reguły, który z małżonków ponosi winę za rozpad małżeństwa. Małżonkowie mogą jednak wnieść o rozwód bez orzekania o winie. Rozwód bez orzeczenia o winie może być zawyrokowany przez sąd tylko wówczas, gdy oboje małżonkowie o to wnoszą. Jeśli któryś z małżonków wnosi o rozwód z orzeczeniem winy, sąd ustala kto ponosi winę za rozpad małżeństwa.
Sąd orzeka rozwód miedzy małżonkami jeśli nastąpił trwały i zupełny rozpad małżeństwa. Aby rozpad był zupełny musi ustać: więź emocjonalna (istnienie uczucia), fizyczna (współżycie) i gospodarcza (prowadzenie wspólnie gospodarstwa domowego). Rozpad małżeństwa jest trwały, jeśli nic nie wskazuje, że małżonkowie powrócą do wspólnego pożycia. Pomimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód jest niedopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Rozwód bez orzekania o winie może nastąpić bardzo szybko już na pierwszej rozprawie sądowej. Sąd prowadzi uproszczone postępowanie dowodowe polegające na przesłuchaniu stron. Natomiast w wypadku, gdy sąd orzeka również o winie współmałżonków za rozpad małżeństwa, postępowanie może trwać znacznie dłużej, nawet do kliku lat.
Rozwód bez orzekania o winie ma swoje konsekwencje w kwestii alimentów między rozwiedzionymi małżonkami. Alimentów od współmałżonka po rozwodzie może dochodzić wyłącznie osoba, która znajduje się w niedostatku, czyli taka która nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych np. nie stać jej na jedzenie lub leki. Obowiązek alimentacyjny wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu. W wypadku orzeczenia winy po stronie jednego ze współmałżonków, małżonek niewinny może żądać alimentów jeśli istotnie pogorszyła się jego sytuacja materialna wskutek rozwodu, np. nie może sobie pozwolić na urlop za granicą, a w trakcie trwania małżeństwa nie stanowiło to problemu. Obowiązek alimentacyjny wobec małżonka niewinnego wygasa dopiero w wypadku zawarcia przez niego nowego małżeństwa.
radca prawny Agnieszka Drzewiecka