Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia lub w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Ponadto w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r., na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych, niż określone w ust. 1, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań; podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony lub przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Z tytułu wypadku przy pracy ustawa przewiduje dla pracownika szereg świadczeń. Jednym z nich jest zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 6 – renta z tytułu niezdolności do pracy. Przysługuje ona ubezpieczonemu pracownikowi, który w myśl artykułu ,,stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej”. Niezdolność do pracy jest zasadniczą przesłanką warunkującą przyznanie świadczenia. Stanowisko takie wyraził między innymi Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 3 czerwca 2015 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 102/15 – ,,przy ustaleniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku wypadkiem przy pracy, o której stanowi art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jej wysokości oraz do jej wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Powyższe oznacza, iż przyznanie przedmiotowego świadczenia warunkowane jest spełnieniem zasadniczej przesłanki jaką jest niezdolność do pracy’’. Warto wyjaśnić w tym przypadku definicję ,,niezdolności do pracy”. Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowita niezdolność do pracy to utracenie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Natomiast częściowa niezdolność do pracy jest to utracenie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Nie wystarczy jednak subiektywne odczucie poszkodowanego o swojej niezdolności do pracy. Konieczna w tym przypadku jest opinia biegłego. Pogląd taki wyraził w wyroku z dnia 10 listopada 2015 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie o sygn. akt III AUa 110/15 – ,, Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego związanym z istnieniem w organizmie osoby ubezpieczonej stanu chorobowego, który czyni ją obiektywnie niezdolną do pracy, a zatem nie wystarczy subiektywne odczucie tej osoby, że jest on nadal niezdolna do pracy. Opinie biegłych podlegają jak inne dowody ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz to, co odróżnia je pod tym względem, to szczególne dla tych dowodów kryteria oceny które zostały wskazane wyżej. Należy podkreślić, że sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym. Sąd faktycznie ocenia opinie biegłych pod kątem ich logiki, spójności oraz tego, czy odpowiadają na postawione tezy dowodowe’’.
Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż pięć lat. Niezdolność może być jednak orzeczona na okres dłuższy, niż pięć lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Niezdolność do pracy orzeka się do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, jeżeli nadal stwierdza się niezdolność do pracy lub jeżeli osoba badana miała prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej ostatnich pięć lat poprzedzających dzień badania lekarskiego, a także w przypadku, gdy osobie badanej brakuje mniej niż pięć lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy nie może być niższa niż 80% podstawy jej wymiaru. Natomiast renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego dla osoby częściowo niezdolnej do pracy nie może być niższa niż 60 % podstawy jej wymiaru. Wysokość renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi 24 % tzw. kwoty bazowej (100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone składki na ubezpieczenia społeczne w poprzednim roku kalendarzowym) oraz po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych , po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych oraz po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby sześćdziesiąt lat.
Ustalenie prawa do świadczeń oraz wypłacanie ich należy do kompetencji płatnika składek oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podstawą jest dokumentacja umożliwiająca ustalenie, czy okoliczności i przyczyny zdarzenia, które doprowadziło do naruszenia sprawności organizmu, uzasadniają uznanie go za wypadek przy pracy. Ubiegający się o rentę z tytułu niezdolności do pracy w celu uzyskania świadczeń, zobowiązany jest przedłożyć w tej sprawie wniosek do płatnika składek, który kompletuje dokumentację, a następnie przekazuje ją wraz z załączonym wnioskiem placówce Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania poszkodowanego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zazwyczaj wymaga, aby złożone zostały następujące dokumenty: wniosek z wyraźnym określeniem rodzaju świadczenia zawierający dane identyfikacyjne płatnika składek, dane ubezpieczonego, protokół powypadkowy lub kartę wypadku wraz z uwierzytelnioną kopią wyjaśnień poszkodowanego i informacjami uzyskanymi od świadków zdarzenia, jak i zaświadczenie o stanie zdrowia wypełnione przez lekarza. ZUS może odmówić przyznania świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, jeśli w dostarczonych mu dokumentach zamieszczone zostaną stwierdzenia bezpodstawne lub braki formalne, wymagające uzupełnienia. W przypadku wystąpienia braków formalnych, ZUS ma obowiązek zwrócenia protokołu lub karty w celu uzupełnienia. Nieprzyznanie świadczeń następuje w drodze decyzji.
radca prawny Przemyław Szpik