1.Kiedy dziecku należą się alimenty? Do kiedy można pobierać alimenty?
Zgodnie z art. 128. kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako krio) – obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Natomiast zgodnie z art. 133. § 1 krio rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka jest uszczegółowieniem ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” jak również należyte przygotowanie go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej. Obowiązek alimentacyjny nie jest ograniczony żadnym terminem i nie jest również związany ze stopniem wykształcenia – nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko określonego stopnia wykształcenia, nie ustaje także automatycznie z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Dziecko pełnoletnie, ale dalej pobierające naukę, które nie może się samodzielnie utrzymać dalej ma prawo do pomocy rodziców, w tym świadczeń alimentacyjnych, a obowiązkiem rodziców jest, w zakresie swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, takie dziecko utrzymywać.
Dla potwierdzenia jego stanowiska przedstawiam tezę Wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 lipca 2015 r. I ACa 205/15 – O wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego decyduje kryterium osiągnięcia przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania się. Należy przyjąć, że dziecko osiąga zdolność do samodzielnego utrzymania dopiero wtedy, gdy ukończy naukę i otrzyma należyte przygotowanie do pracy i bez znaczenia jest czy naukę pobiera w trybie dziennym, czy zaocznym o ile nie pracuje.
O wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego decyduje zatem wyłącznie kryterium osiągnięcia przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania się. Należy jednak wskazać, że jeżeli pełnoletnie dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się (133 § 3 krio) rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem niego.
2.Od czego zależy wysokość alimentów?
Wysokość świadczeń alimentacyjnych uzależniona jest od dwóch przesłanek: (art. 135 § 1 krio):
- od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego – tj. czyli takich wydatków na dziecko, aby zapewnić mu odpowiedni poziom życia w danym dla niego okresie życia,
- od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego – czyli nie faktyczny poziom zarobków zobowiązanego rodzica, ale jaki byłby jego dochód gdyby dokładał wszelkich starań, z uwzględnieniem jego osobistych możliwości.
Zakres usprawiedliwionych potrzeb dziecka powinien być ustalony w ten sposób, aby w razie ich zaspokojenia stopa życiowa dziecka była taka sama jak stopa życiowa rodziców. Wysokość alimentów zależy od wielu czynników. – wieku dziecka, stanu zdrowia, zainteresowań Przykładowo, wysokość alimentów przysługujących choremu dziecku, powinna być wyższa niż dla zdrowego dziecka.
Nawet trudna sytuacja materialna i życiowa rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Rodzice obowiązani są dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami. (tak: Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 30 grudnia 2015 r. sygn. III AUa 472/15).
Należy podkreślić, iż obowiązek alimentacyjnego rodzica względem dziecka, nie musi być jedynie obowiązkiem alimentacyjnym sensu stricte: tj. świadczeniem pieniężnym. Obowiązek alimentacyjny może polegać na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego to oznacza, że obowiązek alimentacyjny rodzica, który opiekuje się dzieckiem na co dzień podlega odpowiedniemu zmniejszeniu.
Określenie, w jakiej wysokości każde z rodziców zobowiązane jest do ponoszenia utrzymania i wychowania dziecka, powinno nastąpić przez zasądzenie ustalonej kwoty od tego z rodziców, które nie ma dziecka u siebie, przy czym pozostałe koszty w pieniądzach lub wyrażające się w osobistych staraniach o wychowanie dziecka ponosi drugie z rodziców (orzeczenie SN z 19 marca 1952 r., C 964/51, NP 1952, nr 5, s. 83).
3.Czy świadczenie na dziecko otrzymywane od Państwa mają wpływ na wysokość alimentów?
Nowelizacją z dnia 20 sierpnia 2016 r. wprowadzono istotną nowelizację art. 135 § 3 kpc i rozwiewając wszelkie wątpliwości wskazano, że na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają
1) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
2) świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. poz. 195); ( znane szerzej jako świadczenie „500 +”)
3) świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114, z późn. zm.).
Świadczenia jakie Państwo wypłaca rodzicom, aby ułatwić wychowanie dziecka nie może zastępować obowiązku rodziców, gdyż to rodzice zobowiązani są do utrzymywania swoich dzieci.
4.Co zrobić, gdy dłużnik alimentacyjny wyzbywa się majątku?
Aby ułatwić dochodzenia świadczeń alimentacyjnych, jednocześnie utrudnić celowego zaniżania swoich możliwości majątkowych przez rodzica zobowiązanego do alimentacji ustawodawca wprowadził przepis art. 136 krio służący ochronie interesu osoby uprawnionej do alimentów. Zgodnie z nim jeśli dłużnik alimentacyjny w ostatnich trzech latach przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych bez ważnego powodu zrzekł się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuścił do jego utraty albo jeżeli zrzekł się zatrudnienia lub zmienił je na mniej zyskowne, Sąd nie uwzględni wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych. Sąd zasadzi świadczenie jakby do zmiany nigdy nie doszło.
5.Co zrobić, gdy dłużnik alimentacyjny nie jest wstanie płacić?
W takiej sytuacji można pozwać dziadków dziecka. Zgodnie z art. 132 krio gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami powstaje obowiązek alimentacyjny dalszych krewnych np. rodziców dłużnika, a dziadków dziecka lub dalszej rodziny.
6.Zasądzone alimenty już nie wystarczają?
W razie zmiany okoliczności można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. W pozwie należy jednak wskazać, jakie okoliczności (np. zmiana szkoły, konieczność pobierania korepetycji, konieczność specjalistycznego leczenia i zakupu leków) przemawiają za podniesieniem alimentów.
7.Gdzie wytoczyć powództwo?
Powództwo wytacza się przed Sądem Rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania małoletniego dziecka.
Adwokat Magdalena Wasilewska